نوع مقاله : تخصصی
نویسندگان
1 1. دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم ، ایران
2 استادیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران، ایران
چکیده
پدیده «شهرت» و نامداری از گذشته‌های دور همواره در جوامع وجود داشته است. بااین‌وجود، با ظهور و گسترش رسانه‌های نوین ارتباطی، نوع جدیدی از شهرت تحت عنوان فرهنگ شهرت (سلبریتی) شکل گرفته است. فرهنگ شهرت در حوزه‌های متعددی از زندگی جمعی انسان‌ها ازجمله سبک پوشش تأثیرگذار بوده است. در آغاز لباس و سبک پوشش زمانی صرفاً وسیله‌ای برای رهایی انسان‌ها از گرما و سرما و همچنین متمایز کردن ویژگی‌های فرد به شمار می‌آمد، اما امروزه سبک پوشش به‌مثابه عمل اجتماعی و رفتار معنادار در جامعه رواج یافته که تحت تأثیر عوامل مختلف ازجمله فرهنگ شهرت دگرگونی‌هایی را تجربه کرده است. بررسی آسیب‌های فرهنگ شهرت بر سبک پوشش از منظر اسلام مسئله پژوهش حاضر است. روش انجام پژوهش در مرحله گردآوری داده‌ها، اسنادی و در مرحله تحلیل داده‌ها، تحلیلی و استنباطی است و نیز از روش‌های متعارف در علوم اسلامی در جهت فهم بهتر آموزه‌های اسلام بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد از دیدگاه اسلام، فرهنگ شهرت چهار آسیب مهم برای سبک پوشش به دنبال دارد: 1. جلوه گرایی، 2. مصرف‌گرایی، 3. مدگرایی و 4. تغییر ارزش‌های اجتماعی پوشش.
کلیدواژه‌ها
- آدمیان، مرضیه؛ عظیمی هاشمی، مژگان و نادر صنعتی شرقی، (1391)، «تحلیل جامعه‌شناختی سبک پوشش زنان»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی زن و جامعه، سال سوم، ماره چهارم، زمستان، ص161-186.
- اباذری، یوسف و حسن چاوشیان، (1381)، «از طبقه اجتماعی تا سبک زندگی رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 20، پاییز و زمستان، ص3-27.
- ابن‌اثیر، مجدالدین، (1367)، النهایه فی غریب الحدیث، چاپ اول، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1405ق)، لسان العرب، چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- استیونسن، نیک، (1383)، «کولاک بودریار: پسامدرنیته، ارتباطات و مبادله نمادین»، پیام یزدانجو، فصلنامه رسانه، سال پانزدهم، شماره اول، ص197-244.
- بافکار، حسین و قاسم کرباسیان، (1389)، مُد و مُدگرایی، راهکارهای رسانه‌ای، اول، تهران، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
- باکاک، رابرت، (1381)، مصرف، خسرو صبری، چاپ اول، تهران: شیرازه.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد، (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات.
- جوادی یگانه، محمدرضا و علی کشفی، (1386)، «نظام نشانه‌ها در پوشش»، کتاب زنان، سال دهم، شماره 38، زمستان، ص62-87.
- حر عاملی، محمد بن حسن، (1418ق)، وسائل الشیعه، چاپ دوم، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
- حمیدی، نفیسه و مهدی فرجی، (1387)، «سبک زندگی و پوشش زنان در تهران»، فصلنامه پژوهش‌های فرهنگی، سال اول، شماره 1، بهار، ص65-92.
- خواجه نوری، بیژن؛ روحانی، علی و سمیه هاشمی، (1391)، «گرایش به حجاب و سبک‌های متفاوت زندگی مطالعه موردی: زنان شهر شیراز»، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره سوم، پاییز، ص141-166.
- دیلینی، تیم، (1387)، نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی، بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1376)، مفردات الفاظ قران، چاپ اول، بیروت: دار الشامیه.
- رهبر، مهدی، (1387)، «لباس شهرت»، فصلنامه علوم انسانی و اسلامی، سال هفتم،شماره اول و دوم، زمستان 1387 و بهار 1388، ص195-212.
- ساروخانی، باقر، (1393) «روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی»، ج1، چاپ بیست و سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سالاری فر، محمدرضا، (1396)، «مبانی روان‌شناختی حجاب و عفاف با تأکید بر متون اسلامی»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، سال 11، شماره 21، پاییز و زمستان، ص77-106.
- ستوده، هدایت الله، (1379)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، چاپ اول، تهران: آوای انتظار.
- سهراب زاده، مهران؛ واحدیان، مرتضی و حسن پیری، (1397)، «تحلیل پدیدارشناسی نمایش مصرف و سبک زندگی در شبکه‌های اجتماعی آنلاین»، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، سال ششم، شماره سوم، پیاپی 23، زمستان، ص167-189.
- شجاعی، محمدصادق، (1388)، درآمدی بر روان‌شناسی تنظیم رفتار با رویکرد اسلامی، چاپ اول، قم: دارالحدیث.
- شریفی احمد حسین، (1397)، «اصول روش‌شناختی پژوهش در مطالعات توصیفی آسیب‌های اجتماعی»، فصلنامه مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، دانشگاه شاهد، دوره 1، شماره 3، زمستان، ص97-120.
- طباطبایی، محمدحسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- طرقی اردکانی، حمیده، (1389)، «مفهوم‌شناسی عفاف»، فرهنگ پویا، شماره 18، ص4-8.
- علم‌الهدی، عبدالرسول، (1391)، ارتباط عفیفانه در تلویزیون و سینما، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- فتحی، سروش و مریم ایمانی، (1395)، «سبک زندگی و پوشش زنان»، پژوهش‌های جامعه‌شناختی، سال دهم، شماره چهارم، ص91-107.
- فراهیدی، خلیل ابن احمد، (1409ق)، العین، چاپ دوم، قم: مؤسسه دارالهجره.
- کشمور، الیس، (1396)، فرهنگ شهرت، احسان شاه قاسمی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1429ق)، الکافی، چاپ اول، قم: دار الحدیث.
- گولد، ج، ولیوس و ویلیام. ل، (1376)، فرهنگ علوم اجتماعی، تهران: مازیار.
- مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهـار، چاپ دوم، بیـروت: مؤسسه الوفاء.
- مصطفوی، حسن، (1410ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: دار الثقافه و الارشاد الاسلامی.
- مهدی زاده، سید محمد، (1399)، نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات همشهری.
- ناظمی قره‌باغ، سید مهدی، (1391)، «مصرف‌گرایی فرهنگی؛ مصرف‌گرایی در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی و تهدید شدن نهادها و سنت‌های اصیل مذهبی از ناحیه رواج مصرف‌گرایی فرهنگی»، سوره مهر، شهریور و مهر، شماره 62 و 63، ص84-88.
- وبلن، توریستین، (1383)، نظریه طبقه مرفه، فرهنگ ارشاد، چاپ اول، تهران: نشر نی.
)