نوع مقاله : تخصصی
نویسندگان
1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه ملایر، ایران.
2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه ملایر، ایران
چکیده
تجمل‌گرایی به عنوان امری ذاتی و میلی فطری و به معنای میل و گرایش به زیبایی و نمایش آن، در قالب افعال اختیاری و در ابعاد مختلف زندگی بروز و ظهور می‌کند. این فعل اختیاری همچون سایر افعال اختیاری که از منظر اخلاق اسلامی به خوب و بد متصف می‌شود از افراط و تفریط که از آن به آسیب و تجمل‌گرایی مذموم یاد می‌شود مصون نیست. گرچه آسیب‌های تجمل‌گرایی بسیار است، اما در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با تأکید بر سبک زندگی مدرن که مبتنی بر فردگرایی بوده و خود را در قالب مصرف تظاهری، تبرّج، شهره‌گی، انباشت ثروت و تن-آسایی نشان می‌دهد و با توجه به نوعی ابهام عرفی در ممدوح و مذموم بودن این سبک زندگی به عنوان آسیب، به کشف مقوله‌های تجمل‌گرایی و زیباشناختی ممدوح از منظر آموزه‌های اسلامی پرداخته می‌شود. مهم‌ترین قیود مستخرج از آیات و روایات عبارتند از حیات طیبه، رزق طیب و حلال، شأنیت، هم‌زیستی با محرومین، رعایت اضعف مأمومین، حسن نیت، اخلاص و زهد. مقوله‌های متخذ از مبانی اسلامی، در راستای طراحی سبک زندگی دینی از جنس معاش طیب را نشان می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- نهج‌البلاغه، صبحی صالح، (1414ق)، قم: هجرت.
- ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، (1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبة الله المرعشی النجفی.
- إبن أبی جمهور، محمد بن زین‌الدین، (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج4، قم: دار سید الشهداء للنشر.
- ابن‌بابویه، محمد بن علی، (1377)، معانی الاخبار، ترجمه محمدی شاهرودی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- ابن‌فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
- اجتهادی، مصطفی و وحید کشافی‌نیا، (1398)، «بررسی جامعه‌شناختی مخاطبان فرهنگ سلبریتی در اینستاگرام فارسی»، مطالعات رسانه‌های نوین، س5، ش20، ص113-148.
- آزاد ارمکی، تقی و شهناز سلیمان‌پور، (1394)، «مصرف متظاهرانه: مطالعه روی معلم‌های منطقه 4 تهران»، فرهنگ رسانه، سال 5، ش17، ص11-30.
- الأزهری، محمد بن احمد، (1421ق)، تهذیب اللغة، ج13، بیروت: داراحیاء تراث العربی.
- افسردیر، حسین و عصمت رحیمی، (1394)، «آسیب‌شناسی تجمل‌گرایی در رفتارهای فردی و راهکارهای قرآنی و روایی پیشگیری از آن»، بصیرت و تربیت اسلامی، س12، ش33، ص110-134.
- پارسا، داوود، (1393)، سبک زندگی غربی، http://www.alisafaee.ir
- جزینی، علیرضا، عباسی کسانی، علی و محسن پناهی، (1398)، «تأثیر سبک زندگی اسلامی در پیشگیری از جرم و آسیب‌های اجتماعی (با تأکید بر نقش نماز)»، فصلنامه مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، دوره2، ش1، ص35-48.
- جوهری فارابی، ابونصر اسماعیل بن حماد، (1404ق)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
- چراغی کوتیانی، اسماعیل، (1393)، «شاخصه‌های جامعه نتیجه گرا و تکلیف مدار»، فرهنگ پویا، ش28، ص114-119.
- حر عاملى، محمد بن حسن، (1414ق)، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة(علیهم‌السلام)، مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة.
- حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسایل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، ج3 و ج۴.
- حکیم، سید محسن طباطبائی، (1391ق)، مستمسک العروه الوثقی، 14 جلدی، قم: دارالتفسیر.
- خیامی، عبدالکریم؛ اسکندری، علی و مرضیه خلقتی، (1398)، «بازکاوی فرهنگ سلبریتی گری و تعامل رسانه ملی با چهره‌ها»، رسانه‌های دیداری و شنیداری، س13، ش30، ص7-32.
- دهخدا، علی‌اکبر، (1373)، لغت نامه، تهران: مؤسسه لغت نامه و دانشگاه تهران.
- دهقان، شقایق؛ باروتی، وحید و مجید فتاحی، (1396)، «رابطه بین رفتار خرید متظاهرانه با ویژگی‌های شخصیتی افراد و الگوهای مصرفی آن‌ها (موردمطالعه: صنعت پوشاک)»، دهمین اجلاس بین‌المللی مدیریت و حسابداری.
- رجبی، محمود، (1384)، انسان‌شناسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- سبزواری، سید عبدالأعلی، (1413ق)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم.
- سبزواری، ملاهادی، (1369-79)، شرح منظومه، تهران: نشر ناب.
- سروش، جمال، (1397)، درس‌نامه منطق قدیم، ملایر: انتشارات علمی دانشگاه ملایر.
- شرف‌الدین، سید حسین، (1396)، «سبک زندگی با رویکرد معنوی»، پژوهش‌نامه سبک زندگی، س3، ش 4، ص73-97.
- شعبانی، احمد و علی‌اکبر کریمی، (1394)، «بررسی مقایسه‌ای مفهوم شأن در الگوی مصرف فرد مسلمان و نظریه مصرف متظاهرانه»، مطالعات اقتصاد اسلامی، س7، ش2، ص107-154.
- طبرسى، حسن بن فضل، (1365)، مکارم الأخلاق، ترجمه میرباقرى، ج1و ج2، تهران: فراهانی.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (بی‌تا)، القاموس المحیط، ج۴، بیروت: دارالعلم.
- فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضى، (1406ق)، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیرالمؤمنین علی(ع).
- فیومی، احمد بن محمد، (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: مؤسسه دارالهجره.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، ج2، ج5 و ج6، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، (1403ق)، بحار الأنوار، ج16 و ج76، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- مجلسی، محمدتقى بن مقصودعلی، (1414ق)، لوامع صاحبقرانى، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- مصباح یزدی، محمدتقی، (1388)، مشکات مجموعه آثار آیت‌الله مصباح یزدی اخلاق در قرآن2، چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مصطفوی، حسن، (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مطهری، مرتضی، (1372)، مجموعه آثار، ج18، قم: صدرا.
- مغنی، حیدر؛ سالاری، ابراهیم و مصطفی کاظمی، (1394)، «سبک زندگی و مصرف متظاهرانه و منزلتی»، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و مهندسی صنایع، استنابول ترکیه.
- مهدوی کنی، محمدسعید، (1386)، «مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، س1، ش1، ص199-230.
)