نوع مقاله : تخصصی
نویسندگان
1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران
2 2. دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران
چکیده
آسیب‌های اجتماعی نوظهور، آسیب‌هایی هستند که بر اثر فناوری‌های جدید ارتباطی مانند اینترنت، ماهواره، تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان ایجاد شده‌اند و تأثیرات مهمی بر فرد و به‌تبع آن جامعه داشته‌اند. این آسیب‌ها که به دو دسته اجتماعی و روان‌شناختی تقسیم می‌شوند، به دلیل استفاده بیشتر و خصوصیات ویژه روان‌شناختی زنان، بر این قشر از جامعه تأثیری دوچندان دارند. به نظر می‌رسد زنان بیشتر از مردان تحت تأثیر فضای مجازی قرار می‌گیرند و درنتیجه آسیب‌های فضای مجازی بر آنان بیشتر از مردان است. از طرفی به دلیل نقش ویژه زنان در مدیریت خانواده و تربیت فرزند، آسیب‌هایی که براثر فضای مجازی بر آنان وارد می‌شود، از اهمیت بیشتری برخوردار است. در حال حاضر بسیاری از زنان ایرانی، زمان زیادی از وقت خود در شبانه‌روز را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند. از میان شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام به‌عنوان رسانه‌ای تصویر محور، تأثیرات بیشتری بر زنان دارد و درنتیجه می‌تواند آسیب‌های بیشتری را نیز به همراه داشته باشد. پژوهش حاضر با رصد کاربران زن اینستاگرام و تحلیل کنشگری آنان، درصدد بررسی آسیب‌های اجتماعی اینستاگرام بر زنان ایرانی است. در یک نگاه کلی، مهم‌ترین این آسیب‌ها عبارت‌اند از: سایبر سکس، تعرض جنسی، روابط آزاد با نامحرم و خیانت سایبری، عادی‌سازی بی‌اخلاقی، مدگرایی، اعتیاد مجازی، افشای حریم خصوصی، بی‌توجهی به انجام دستورات دینی ازجمله رعایت عفاف و حجاب، تغییرات فرهنگی، مشکلات روحی و روانی، میل به ابراز وجود، جلوه‌گری خود ایدئال، فردگرایی و تضعیف نقش مادری و همسری
کلیدواژه‌ها
- افشاری، افروز و سحر صوفی، (1396)، آسیب‌شناسی پدیده‌های نوظهور اجتماعی، کنفرانس بین‌المللی فرهنگ آسیب‌شناسی روانی و تربیت، تهران: دانشگاه الزهرا.
- حاجی حیدری، حامد و علی متقی‌زاده، (1391)، «بازسازی الگوی بازاندیشی گیدنز بر مبنای مواضع اخیرتر او راجع به سنت»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، ص83-41.
- حامدی‌نسب، صادق و حسین حامدی‌نسب، (1393)، «آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی و راه‌کارهای پیشگیری از آن»، همایش ملی مهندسی رایانه و مدیریت فناوری اطلاعات، تهران: ص1.
- حسنی، حسین و عبدالحسین کلانتری، (1396)، «تحلیل پدیدارشناختی تجربه زیسته کاربران شبکه اجتماعی تصویری اینستاگرام در ایران»، مطالعات فرهنگ و ارتباطات.
- خادمیان، طلیعه و محمدجواد کلهری، (1399)، «رابطه اینستاگرام با گرایش جوانان به سبک زندگی مدرن»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، ص74-55.
- درستانی، مریم و مهدی روحانی، (پاییز 1393)، «پدیده‌های جدید فضای مجازی در ایران از دیدگاه کارشناسان ارتباطات»، سال نهم، شماره 26.
- راودراد، اعظم، (1384)، «مسائل اجتماعی زنان در اینترنت»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 2 و 3.
- رفیع‌پور، فرامرز، (1378)، آنمی یا آشفتگی اجتماعی، انتشارات سروش.
- ساروخانی، باقر، (1370)، درآمدی بر دائرة‌المعارف علوم اجتماعی، انتشارات کیهان.
- ساعتچی، محمود؛ کامکاری، کامبیز و مهناز عسکریان، (1389)، آزمون‌های روان‌شناختی، نشر ویرایش.
- ستوده، هدایت‌الله، (1394)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، آوای نور.
- شارع‌پور، محمود، «فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن»، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره سوم، ص112-101.
- ضیایی‌پرور، حمید، (1389)، «بررسی نفوذ شبکه‌های»، فصلنامه رسانه، ص42-23.
- عاملی، سیدسعیدرضا، (1390)، رویکرد دو فضایی به آسیب‌ها، جرائم، قوانین و سیاست‌های فضای مجازی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- عبدالهی، محمد، (1381)، آسیب‌های اجتماعی و روند تحول آن در ایران، ج1، انتشارات آگه.
- مظفری، محمدمهدی، (1396)، «فرهنگ‌سازی استفاده بهینه از اینترنت (شبکهٔ اجتماعی) و جلوگیری از آسیب‌های آن در بین دانشجویان دانشگاه‌های علمی کاربردی شهر قزوین»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، ص158-144.
- میری، ابوالحسن و پریسا علیخانی، (1394)، «قربانی شدن زنان در فضای مجازی از دیدگاه کاربران زن و تأثیر آن بر اعتقادات اسلامی و کیفیت زندگی کاربران»، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، ص1.
- نیازی، محسن؛ پیری، حسن و علی فرهادیان، (پاییز و زمستان 1398)، «شناخت و طبقه‌بندی آسیب‌های اجتماعی معطوف به شبکه‌های اجتماعی با رویکرد فراترکیب»، مطالعات میان‌رشته‌ای در رسانه و فرهنگ، سال نهم، شماره 2 (پیاپی 18)، ص309-281.
)