نوع مقاله : تخصصی
نویسنده
دانشیار گروه جامعه‌شناسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،قم، ایران
چکیده
از جمله مسائل اجتماعی حوزه زنان و خانواده در جامعه امروز ایران، روند رو به تزاید«تجرد زنان» است. تجرد اعم از تجرد ابتدایی(دخترانی که به هر دلیل موفق به ازدواج بهنگام بویژه در فاصله سنی ۱۸ تا ۲۹ سالگی نمی شوند. این روند اگر تا آستانه ۴۵ و طبق برخی دیدگاهها تا ۴۹ سالگی امتداد یابد، در عرف جمعیت شناسان، از آن به تجرد قطعی یاد می شود)؛ تجرد ثانوی و متاخر(زنانی که بعد از یک بارازدواج، به علت طلاق یا مرگ همسر، از تاهل رهایی یافته و برغم تمایل و آمادگی، امکان ازدواج مجدد نیافته اند) از علل و عوامل شخصی و ساختاری متعددی ناشی شده و آثار و پیامدهای زیانباری در سطوح فردی و اجتماعی به همراه دارد.نظر به جایگاه قدسی ازدواج و تشکیل خانواده در گفتمان مذهبی غالب جامعه ایران، تاخیر در سن ازدواج بویژه تاخیر طولانی مدت و محرومیت قطعی از آن چه از ناحیه مرد و چه زن، و ترجیح تجرد، در صورت فقدان توجیه، با فلسفه وجودی خانواده در نظام ارزشی اسلام با کارکردهای ویژه تعارض دارد. جمعیت شناسان نیز به دلایل دیگری، تجرد زنان را در تیراژ وسیع، امری پرابلماتیک و پاتولوژیک تلقی کرده و سیاستگذاری وبرنامه ریزی فرهنگی اجتماعی جهت کاهش و تعدیل آن را اجتناب ناپذیر می دانند.
کلیدواژه‌ها
- آزاد ارمکی، تقی، مهناز زند و طاهره خزایی(۱۳۷۹)«بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی در طول سه نسل خانواده تهرانی»، نامه علوم اجتماعی، شماره ۱۶، پاییز و زمستان(ص ۳- ۲۹).
- احمدی، وکیل و رضا همتی(۱۳۸۷)«بررسی وضعیت مضیقه ازدواج در ایران»، مطالعات راهبردی زنان، سال یازدهم، شماره ۴۱،پاییز(ص ۴۳- ۶۴).
- الحر العاملی، محمدبن حسن(۱۴۰۹ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، موسسه آل البیت(علیهم السلام).
- زینال زاده چینی بلاغ و همکاران(۱۳۹۴)، «نیم رخ سلامت روان در زنان مجرد و متاهل ۳۰ تا ۴۵ ساله شاغل در دانشگاه علوم پژشکی شهر تبریز»، فصلنامه علمی – پژوهشی زن و جامعه، سال ششم، شماره سوم، پاییز (ص ۱۳- ۲۳).
- حبیب پورگتابی، کرم و غلام رضا غفاری(۱۳۹۰)، «علل افزایش سن ازدواج دختران»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره ۳۲، بهار(ص ۷- ۳۴).
- ساروخانی، باقر و مریم رفعت جاه(۱۳۸۳)، «زنان و بازتعریف هویت اجتماعی» ، جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره ۲، تابستان(ص ۱۳۳- ۱۶۰).
- سرایی، حسن(۱۳۸۵)، «تداوم و تغییر در خانواده در جریان گذار جمعیتی ایران»، نامه جمعیت‌شناسی ایران، شماره ۲، زمستان(ص ۳۷- ۶۷).
- سفیری، خدیجه(۱۳۸۶)، «زنان و تحصیلات دانشگاهی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ویژه نامه علوم اجتماعی، سال پانزدهم، شماره ۵۶- ۵۷(ص ۱۰۱- ۱۲۷).
- سیاستهای کلی خانواده(۱۳ شهریور ۱۳۹۵) ابلاغی مقام معظم رهبری.
- فرضی زاده، زهرا(۱۳۹۳)، «طرد اجتماعی دختران روستایی مجرد»، دو فصلنامه توسعه روستایی»، شماره ۱۰، بهار و تابستان(ص ۱۲۳- ۱۴۶).
- قادرزاده، امید و همکاران(۱۳۹۶)، «بازسازی معنایی تجربه زیسته دختران از تجرد»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، دوره پانزدهم، شماره ۳، پاییز(ص ۴۰۳- ۴۲۶).
- قانع عزآبادی، فرزانه و همکاران(۱۳۹۲)، «تجارب زیسته ی دختران مجرد ۳۰ سال به بالا در زمینه ی داغ ننگ ناشی از تجرد»(مورد مطالعه: شهرهای یزد و اصفهان)، فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره چهارم، شماره ۲، زمستان(ص ۳۰۵- ۳۳۱).
- کاظمی پور، شهلا(۱۳۸۳)«تحول سن ازدواج در ایران و عوامل جمعیتی موثر برآن»، پژوهش زنان، دوره دوم، شماره ۳، پاییز(ص ۱۰۳- ۱۲۴).
- کریمی، خدیجه(۱۳۸۸)«بررسی تغییرات شاخصهای ازدواج در ایران طی سالهای ۱۳۷۵تا ۱۳۸۵» مجموعه مقالات چهارمین همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران، تهران، مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه.
- گافمن، اروینگ(۱۳۷۶)، داغ ننگ: چاره اندیشی برای هویت ضایع شده، ترجمه مسعود کیانپور، تهران، نشر مرکز.
- گر، تدرابرت(۱۳۷۷)، چرا انسانها شورش میکنند، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- لیتل، دانیل(۱۳۸۱)، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، صراط، چاپ دوم.
- مرکز آمار ایران(۱۳۹۰)، نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن سالهای ۱۳۴۵- ۱۳۹۰.
- مدرسی یزدی، فائزه السادات، مهناز فرهمند، علی رضا افشانی(۱۳۹۶)، «بررسی انزوای اجتماعی دختران مجرد و عوامل فرهنگی – اجتماعی موثر برآن»(مطالعه دختران مجرد بالای ۳۰ سال شهر یزد)، دو فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره ۱، بهار و تابستان(ص ۱۲۱- ۱۴۴).
- مراجع عظام تقلید(۱۳۸۶)، توضیح المسائل ۱۳ مرجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- معمار، ثریا و بهجت یزدخواستی(۱۳۹۴)، «تجارب زیسته دختران شاغل ۳۰ تا ۴۹ سال از تجرد»، مسائل اجتماعی ایران، سال ششم، شماره ۲، پاییز و زمستان (ص ۱۴۹- ۱۷۲).
- مقدس جعفری، محمدحسن و علی یعقوبی چوبری(۱۳۸۵)«تغییرات، ویژگیها و موانع ازدواج در استان گیلان با تاکید بر شهرستان رشت»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دوره اول، شماره ۲، زمستان(ص ۸۹- ۱۱۰).
- مک کارتی، جین ریبنز و روزالیند ادواردز(۱۳۹۰)، مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، ترجمه محمد مهدی لبیبی، تهران، نشرعلم.
- ملایی نژاد، میترا و همکاران(۱۳۹۶)، «تجربیات زیسته بیوه زنان از چالشهای مرتبط با نیازهای عاطفی و جنسی: یک مطالعه پدیدار شناسی»، ماهنامه مامایی و نازایی زنان ایران، دوره بیستم، شماره ۶، شهریور(ص ۸۰- ۹۵).
- میرزایی، محمد(۱۳۸۶)،گفتاری در باب جمعیت‌شناسی کاربردی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
- نیک منش، زهرا و یحیی کاظمی(۱۳۸۵)، «علل و راه حلهای تاخیر در ازدواج دختران»، نشریه علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، شماره ۵،پاییز و زمستان(ص ۳۷۵- ۳۸۶).
- منابع الکترونیک
- مرکز آمار ایران، گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵( www.amar.org.ir )
)