نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

این مقاله می‌کوشد تا نقش تربیت در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را به تصویر بکشد و راهکارهای تربیتی مناسب در این رابطه ارائه دهد. در این زمینه، تحقیق به‌دنبال پاسخ به سؤالاتی از این جمله است: نقش کلی تربیت در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی چیست؟ اهداف تربیتی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی کدامند؟ اصول، روش‌های، شیوه‌های تربیتی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی کدامند؟ این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش پژوهش، تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی (تحلیل محتوای متعارف) است که بر اساس آن به تبیین مطالب مرتبط با مواجهه تربیتی با آسیب‌های اجتماعی بر تأکید بر مبانی دینی پرداخته می‌شود. از جمله یافته‌های مهم تحقیق اینکه، از منظر تربیتی پیشگیری بهترین راه مقابله با آسیب‌های اجتماعی است. اقدامات پیشگیرانه ‌به‌عنوان مهم‌ترین راهکار برای مبارزه با آسیب‌های اجتماعی، در نظام آموزشی شامل دو بخش است: نخست از رویکرد فعالیت پیشگیرانه عبارت است از: تمرکز بر آگاه‌سازی متربی و در مرحلۀ دوم تقویت مهارت‌های اجتماعی. 10 هدف تربیتی، 15 اصل تربیتی و 12 شیوۀ تربیتی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی شناخته و ارائه گردید. در ادامه پیشنهادهای تربیتی در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی در مراکز آموزشی ارائه گردید. آنچه که مسلم است این است که جوامعی که به نظام تعلیم و تربیت ‌به‌عنوان عامل بازدارندگی و کاهش آسیب‌های اجتماعی توجه دارند، موفقیت مطلوب‌تری را کسب نموده‌اند. اولویت‌هایی را که در این مسیر باید به آن توجه کرد عبارتند از: تمرکز ویژه بر برنامه‌های پیشگیری اولیه در مدارس همراه با طراحی و استقرار نظام آموزش درسی و کمک درسی پیشگیری با تأکید بر اجرای آن مبتنی بر الگوی آمایش سرزمین.

  • آقا‌گـل‌زاده، غلامحسـین، (1389)، تعامـل پلـیس بـا مـدارس بـا تأکیـد بـر افـزایش آگـاهی‌هـای دانش‌آموزان در زمینه پیشگیری از جرایم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا.
  • ابراهیمی، شهرام، (1388)، «رویکردهای موسع و مضیق پیشگیری و آثار آن»، آموزه‌های حقوقی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 12، ص52-37.
  • اسحاقی، سیدحسین و سلوک علوی، (1381)، راهبردهای امام علی(ع) در تربیت فرزندان، قم: بوستان کتاب.
  • افلاکی، حسین، و همکاران، (1393)، «نقش دین در کاهش آسیب‌های اجتماعی»، در: نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روان‌شناسی.
  • باقری، خسرو، (1384)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
  • بختیاری‌پور، قباد و همکاران، (1395)، «نقش نماز در کاهش آسیب‌های اجتماعی»، در: همایش پایش جرایم و آسیب‌های اجتماعی و راهکارهای پیشگیرانه.
  • بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ 2/بهمن/1395
  • بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ 29/ اردیبهشت/1395
  • بیانات مقام معظم رهبری، 1365 در تاریخ 11/اردیبهشت/1365.
  • بیگلری، مجتبی و اعظم مرادی، (۱۳۹۵، )«آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه قرآن و راه‌های پیشگیری از آن»، کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین علوم انسانی در قرن 21، رشت، دبیرخانه کنفرانس. قابل دستیابی در آدرس: https: //www.civilica.Com
  • پرموز، فرهاد، (1394)، رویکرد نشر اطلاعات مؤثرترین راه پیشگیری از اعتیاد در میان نوجوانان، برگرفته از سایت خبری تحلیلی زریوار خبر.
  • تبریزی، منصوره، (1393)، «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، علوم اجتماعی، ش 64، ص138-105.
  • تمیمی آمدى، عبدالواحد، (1419ق)، غررالحکم و درررالکلم، قم: دار الکتاب الإسلامی قم.
  • جاوید انوری، احمد، (1394)، «شیوه‌های برخورد ائمه با مفاسد اجتماعی با تأکید بر شیوه‌های پیشگیری»، مطالعات اهل‌بیت‌شناسی، ش 2، ص153-123.
  • جوکار، عباس و همکاران، (1396)، «نقش رسانه‌ها در پیشگیری از آسیب‌های اجتماع»، در: همایش ملی حقوق و علوم جزا.
  • حیدری، علی، (1390)، «بایسته‌های آموزش‌های‌‌ دینی در پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی»، برگرفته شده از سایت http://www.pajohe.ir
  • دفتر برنامه کنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد ((UNDCPU، (1395)، «راهنمای پیشگیری از سوء‌مصرف مواد برای دست‌اندرکاران رسانه‌های گروهی»، ﭘﮋوﻫﺶ‌ﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎتی و ﺟﻨﺎیی، ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ، ش 2، ص38-24.
  • دهقانی، محمود و علیرضا جزایری، (1383)، «بررسی توصیفی ـ تحلیلی رویکرد پیشگیری از سوء‌مصرف مواد مخدر»، رفاه اجتماعی، سال چهارم، ش 15، ص25-12.
  • ربانی، رسول و صفائی‌نژاد، فتحیان، (1382)، «آسیب‌های اجتماعی در اندیشه ابن‌خلدون»، پژوهش‌نامه انقلاب اسلامی، ش 9-10، ص112-101.
  • رجبی‌پور، محمود، (1387)، مبانی پیشگیری اجتماعی از بزهکاری اطفال و نوجوانان، تهـران: دفتـر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری و نشر منتهی.
  • رحمانی فضلی، عبدالرضا، (1395)، ارائه گزارش دستگاه‌های اجرایی به رهبری، 24 اردیبهشت 1395، گفت‌وگو وزیر کشور با ایسنا.
  • روشن‌پور، مجتبی و مجتبی رومانی، (1397)، «بررسی عوامل مؤثر بر آسیب‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان پسر دورۀ دوم متوسطه مدارس استان لرستان»، قابل دستیابی در آدرس:

http://lorestanprisons. ir

  • رییسی وانانی، رضا، (1387)، رابطه سرمایه گذاری در آموزش و پرورش با امنیت اجتماعی، مجموعه مقالات همایش دانش‌آموز، پلیس و امنیت اجتماعی.
  • سازمان بهزیستی استان یزد، (1389)، سند کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی استان یزد، شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان یزد، کارگروه اجتماعی و فرهنگی کمیته امور اجتماعی.
  • سام آرام، عزت‌اله و همکاران، (1396)، «سیاست‌گذاری اجتماعی در حوزه آسیب‌های اجتماعی در قوانین برنامه توسعه کشور»، انتظام اجتماعی، ش 1، ص105-126.
  • سبحانی‌نژاد، مهدی و همکاران، (۱۳۸۷)، تبیین چالش‌ها و راهکارهای بهره‌گیری از فعالیت‌های فوق برنامه مدارس جهت تربیت شهروندی دانش‌آموزان، مجموعه مقالات اولین همایش آموزش و یادگیری غیررسمی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
  • شفیعی ورزنه، مهدی و همکاران، (1395)، «علل آسیب‌های اجتماعی، مدیریت و راهکارها»، اولین همایش بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مطالعات مدیریت.
  • صالحی، جواد و الهام صادقى‌راد، (1390)، «آموزه‌هاى اسلامى؛ دریچه‌اى به سوى پیشگیرى اجتماعى از وقوع جرم»، مهندسی فرهنگی، سال ششم، ش 61 و 62، ص20-9.
  • طیبی، فتح‌الله، (1394)، «عوامل مؤثر بر آسیب‌های اجتماعی در ایران»، در: دومین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روان‌شناسی آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران.
  • کارگرشریف‌آباد، ملکه، (1395)، «آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران»، چهارمین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روان‌شناسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران.
  • کراجکی، محمدبن علی، (1410ق)، کنزالفوائد، قم: مکتبه المصطفوی.
  • گذشتی، محمدعلی و فاطمه کاکاوند قلعه‌نوعی، (1393)، «آموزه‌های تعلیمی مثنوی مولوی در حوزه آسیب‌های اجتماعی»، پژوهش‌نامه ادبیات تعلیمی (پژوهش‌نامه زبان و ادبیات فارسی)، دورۀ ششم، ش 21، ص108-81.
  • محمدی، علی، (1396)، «پیشگیری از اعتیاد با رویکرد اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر و بهره‌مندی از ظرفیت سازمان‌های مردمی»، پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، دورۀ دوم، ش 11، ص11-58.
  • محمدی، مهدی، (1390)، «تشدید و تعمیق آسیب‌های اجتماعی با تأکید بر تفکر اجتماعی غیراسلامی غیربومی»، دومین کنگره ملی علوم انسانی.
  • مطهری، مرتضی، (1383)، مجموعه آثار، چ یازدهم، قم: صدرا.
  • منصور کیایی، نادر، (1394)، «استقرار نظام درسی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی»، یادداشتی در خصوص رفتارهای پُرخطر در میان دانش‌آموزان و نقش مهم والدین و مدرسه در پیشگیری از رفتارهای ـ متن در اختیار خبرگزاری‌ها ۲۱ بهمن ۱۳۹۴.
  • ﻧﺎﻳﺐﭘﻮر، علی و سیدمحمدرضا ﻣﻮﺳﻮی، (1395)، «تبیین ﻧﻘﺶ آﻣﻮزش مبتنی بر تعلیم و تربیت تعلیم و تربیت اسلامی در پیشگیری آسیب از فردی‌های ـ سایبری روانی»، ﻓﻀﺎی سایبری، سال یازدهم، ش 2، ص36-9.