نوع مقاله : تخصصی
نویسنده
استاد 'گروه علوم سیاسی دانشگاه شاهد، تهران، ایران
چکیده
از نگاه جامعه‌شناسی موضوع آسیب‌شناسی بی‌تردید موضوعی چندوجهی است که از حساسیت و لغزش‌پذیری نظری و کاربردی برخوردار است. از سویی تغییرات اجتماعی که به صورت بطئی ظهور می‌یابد، سایر شقوق زندگی اجتماعی نظیر فرهنگ، سیاست و اقتصاد را فرا می‌گیرد و ما را با مسئله اجتماعی پیوند می‌دهد. با توجه به تحلیل‌های اجتماعی باید پذیرفت که امروز غیر از دیروز است، همچنان‌که آینده متفاوت از امروز خواهد بود. سؤال این است که چه عامل و یا عواملی سه مقطع گذشته، حال و آینده را به یکدیگر متصل می‌کند؟ پاسخ این است که مسائل اجتماعی حلقه‌های اتصال گذشته، حال و آینده یک حیات اجتماعی محسوب می‌شوند. پیوستگی و زمان از وجوه مهم مسئله اجتماعی است و ازآنجا‌که مهم‌ترین مولد مسائل اجتماعی تغییرات می‌باشند، لذا وقوع تغییرات دائماً منجر به تولید مسائل جدیدی می‌گردد که احتمال دارد به آسیب اجتماعی منجر شود. در واقع، وقوع تغییرات اجتماعی مولد مسائل اجتماعی خواهد شد و درصورتی‌که زمینه اجتماعی مساعد باشد این مسائل در آینده عامل بروز آسیب‌های اجتماعی خواهند شد. از این نظر، مطالعه آسیب‌شناسی آینده مسائل اجتماعی بستر مهمی در آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی است با تأکید بر اینکه برای بررسی حال، نیازمند مطالعه گذشته هستیم و جهت پیش‌بینی آینده، نیز گذشته و حال باید توأمان مورد کنکاش قرار گیرد. در تحلیل مسئله فوق در این مقاله به معیارهایی برای مطالعه آسیب‌شناسی آینده مسائل اجتماعی پرداخته شده است. در این فرایند مطالعاتی تغییرات اجتماعی به‌عنوان متغیر مستقل و آسیب‌های اجتماعی به‌عنوان متغیر وابسطه و بستر اجتماعی مساعد آینده که زمینه‌های شکل‌گیری مسائل اجتماعی نوظهور و شگفتی‌سازها خواهد بود متغییر میانجی می‌باشد. وجه پیوستگی و عنصر زمان نیز از وجوه مهم این پژوهش به‌شمار می‌آید.
کلیدواژه‌ها
- انتشارات واحد فرهنگی بنیاد شهید، بهشتی سید مظلوم است، دفتر دوم.
- باتامور، تی. بی، (1370)، جامعه‌شناسی، ترجمۀ سیدحسن منصور و سیدحسین حسینی کلجاهی، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.
- دورکیم امیل، (1360)، فلسفه و جامعه‌شناسی، ترجمۀ فرحناز خمسه‌ای، تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها.
- دورکیم، امیل، (1373)، قواعد روش جامعه‌شناسی، ترجمۀ علی‌محمد کاردان، چ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
- سیف‌اللهی، سیف‌الله، (1381)، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، تهران: جامعه‌پژوهان سینا.
- عظیمی، سیدعلی‌اکبر، (1388)، «بازنگری دستگاه نظری آینده‌پژوهی در جهان‌بینی اسلامی»، انتظار موعود، سال نهم، ش 29، ص83-110.
- عیوضی، محمدرحیم، (1373)، قواعد روش جامعه‌شناسی، امیل دورکیم، ترجمۀ علی‌محمد کاردان، چ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
- ـــــــــــــــ ، (1388 الف)، «ضرورت آینده‌پژوهی در مطالعات دینی»، کتاب ماه دین (گزارشی از یک نشست: آینده‌پژوهی و مطالعات دینی)، ش 144، ص25.
- ـــــــــــــــ، (1388 ب)، آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ـــــــــــــــ، (1391)، «آینده‌پژوهی و مطالعات دینی»، فارابی، ش 27، ص18
- ـــــــــــــــ، (1393)، تحلیلی بر چار چوب مطالعاتی آینده انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های علم انسانی صدرا.
- ـــــــــــــــ، (1394)، تأثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی بر رشد بیداری اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- کرایب، یان، (1378)، نظریه اجتماعی مدرن (از پارسونز تا هابر ماس)، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: آگاه.
- منطقی، محسن، (1391)، «درآمدی بر اسلام و آینده‌پژوهی»، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، سال اول، ش 4، ص19-34.
- موسوی خمینی، روح‌الله، (1374)، صحیفه انقلاب وصیت‌نامه سیاسی امام خمینی (ره)، چ سوم، تهران: مؤسسه فرهنگی قدر ولایت.
- میلز، سی رایت، (1360)، بینش جامعه‌شناختی، ترجمۀ عبدالمعبود انصاری، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- وبر، ماکس، (1374)، اقتصاد و جامعه، ترجمۀ عباس منوچهری و همکاران، تهران: مولی.
)