نوع مقاله : تخصصی
نویسنده
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران
چکیده
بازشناسی منطق طبقه‌بندی انواع آسیب‌های اجتماعی از منظر قرآن و روایات مسئلۀ مهمی است که کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با چه ملاک یا ملاک‌هایی می‌توان به چنین هدفی دست یافت؟ تأمل در آیات و روایات نشان می‌دهد که سلسله‌مراتبی از انحرافات وجود دارد که با ملاک‌های متکثری می‌توان آنها را طبقه‌بندی کرد. شدت و اهمیت نهی از یک موضوع، اصرار بر انجام ناهنجاری و گناه، ترویج و آشکار کردن آن در جامعه و کوچک شمردن آن از معیارهایی است که در روایات به‌عنوان معیار تصریح شده است. قدر مشترک آنها این است که هر گناهی که نشان‌دهندۀ بی‌مبالاتی فردی در تعبد و تقید دینی او باشد یا ارتکاب آن تضعیف ارزش‌ها را در جامعه به دنبال داشته باشد، جزء ناهنجاری‌های بزرگی است که از آن به گناه کبیره یاد می‌شود. به علاوه، برای فهم حکمت و ملاک شدت نهی از یک ناهنجاری در اسلام، می‌توان استکبار ورزیدن در برابر دین، آنچه سبب تغییر هویت اسلامی فرد و جامعه شود و تضعیف توانمندی‌های جامعه از جمله ملاک‌هایی است که می‌تواند مجموعه‌ای از انحرافات و آسیب‌های اجتماعی را در ذیل خود طبقه‌بندی کند
- قرآن کریم.
- نهج‌البلاغه، (1379)، ترجمۀ محمد دشتی، چ سوم، بی‌جا: لقمان.
- اتابکی، پرویز، (1376)، رهاورد خرد (ترجمه تحف‌العقول)، تهران: فرزان روز.
- آقاجانی، نصرالله، (1381)، انحرافات و آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه قرآن، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جامعه‌‌‌شناسی، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
- حرانی، ابن‌شعبه، (1404ق)، تحف‌العقول عن آل الرسول(ص)، چ دوم، قم: جامعه مدرسین.
- حویزى، عبدعلى بن جمعه، (بی‌تا)، تفسیر نورالثقلین، چ دوم، قم: اسماعیلیان.
- خوانساری، آقاجمال الدین، (1366)، شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غررالحکم، تهران: دانشگاه تهران.
- رابرتسون، یان، (1374)، درآمدى بر جامعه، ترجمۀ حسین بهروان، چ دوم، مشهد: آستان قدس رضوى.
- زمخشرى، محمود بن عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، چ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
- ستوده، هدایت‌اللّه، (1374)، مقدمهاى بر آسیبشناسى اجتماعى، چ سوم، تهران: آواى نور.
- سیدقطب، (1425ق)، فى ظلال القرآن، چ سی و پنجم، بیروت: دار الشروق.
- شیخاوندى، داور، (1373)، جامعهشناسى انحرافات، چ سوم، تهران: مرندیز.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، چ دوم، بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات.
- طبرسى، فضل‌بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ سوم، تهران: ناصر خسرو.
- کلینی، محمدبن یعقوب، (1362)، الکافی، چ دوم، تهران: اسلامیه.
- گولد، جولیوس و ویلیام کولب، (1376)، فرهنگ علوم اجتماعى، ترجمۀ باقر پرهام و همکاران، تهران: مازیار.
- گیدنز، آنتونى، (1377)، جامعهشناسى، ترجمۀ منوچهر صبورى، چ چهارم، تهران: نشر نى.
- مرتون، رابرت. ک، (1376)، مشکلات اجتماعى و نظریه جامعه‌شناختى، ترجمۀ نوین تولایى، تهران: امیرکبیر.
- مکارم شیرازى، ناصر و همکاران، (1371)، تفسیر نمونه، چ دهم، تهران: دار الکتب الإسلامیۀ.
)