نوع مقاله : تخصصی
نویسنده
استادیار پژوهشی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران، ایران
چکیده
اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر یکی از آسیب‌های اجتماعی مهم در کشور ما است که به دلیل گستره فزاینده، عمق تأثیر و پیامدهای سوء آن بسیار نگران‌کننده بوده و از آن در کنار مسئله طلاق، به‌عنوان مهم‌ترین آسیب‌ها و معضلات اجتماعی حال حاضر کشور یاد می‌شود. تاکنون تلاش‌های بسیاری توسط دانش‌پژوهان علوم رفتاری و علوم اجتماعی جهت تبیین و تحلیل این مسئله صورت گرفته اما به ظرفیت‌ها و دلالت‌های آموزه‌های اسلامی در هر دو ساحت نظری و عملی کمتر پرداخته شده است. توجه پژوهشگران و دست‌اندرکاران عرصه مقابله با اعتیاد و مواد مخدر به ظرفیت‌های آموزه‌های اسلامی می‌تواند به توسعه برنامه‌های مقابله با رویکرد اسلامی و متناسب با نیازهای بومی کشور ما کمک کند. مقابله با اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر باید در هر دو سوی عرضه (تولید، توزیع و فروش) مواد مخدر و تقاضا (خرید و سوءمصرف) انجام پذیرد. در سمت عرضه، آموزه‌های اسلامی می‌تواند به وضع قوانین بازدارنده و نیز به حذف انگیزه‌های سوداگری مواد کمک کند. مقابله با اعتیاد و مواد مخدر در سمت تقاضا، شامل سه مرحله پیشگیری، درمان، و التیام‌بخشی می‌شود. در مرحله پیشگیری نیز، هم آموزه‌های بینشی (نظیر نگاه به دنیا و فلسفه زندگی و...) و هم آموزه‌های اخلاقی و رفتاری (نظیر صبر و خویشتن‌داری در مواجهه با سختی‌ها و کنترل امیال و...) در کاهش گرایش و بروز سوءمصرف مواد مخدر تأثیرگذارند. در مرحلۀ درمان، آموزه‌های اسلامی می‌توانند خلأ معنویت را در افراد مبتلا کاهش داده، با امیدبخشی و تقویت اراده فرد (به طور مثال، بهره‌گیری از ادعیه، مناجات و توسل به ائمه(علیهم‌السلام)) به تکمیل چرخه درمان و کاهش ضریب بازگشت و پایداری هرچه بیشتر سلامت فرد بهبودیافته کمک کنند. متأسفانه به مرحله التیام به‌ویژه در اطرافیان فرد آسیب‌دیده، چندان توجه نشده، اما به نظر می‌رسد بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی و استفاده از کارشناسان دینی در هر سه مرحله پیشگیری، درمان، و التیام، مفید و بلکه ضروری است.
کلیدواژه‌ها
- احمدی، وحیده و همکاران، (1395)، سال‌نمای امنیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- پسندیده، عباس و محمدرضا کیومرثی، (1393)، درآمدی بر پیشگیری از اعتیاد با رویکرد اسلامی، قم: دارالحدیت.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، (1403)، اجوبه الاستفتائات، قابل بازیابی در:
http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=128#1403
- رنجبر عیسی‌آبادی، احسان، 1395، «یک تبلیغ متفاوت»، نشریه عهد، ش 40، ص5.
- روشن‌پژوه، محسن، اظهارات در نشست خبری، 16/4/1396 قابل بازیابی در:
https://www.isna.ir/news/96041608359
- سخاوت، جعفر، (1383)، چکیده مباحث مطرح شده در محور اعتیاد و قاچاق مواد مخدر، در کتاب: اعتیاد و قاچاق مواد مخدر، تهران، آگه.
- صرامی، حمید (مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر)، 2/12/1396، قابل بازیابی در:
http://www.dchq.ir/index.
- میری آشتیانی، الهام، (1384)، جامعه‌شناسی اعتیاد در ایران امروز، تهران، مهاجر.
)