نوع مقاله : تخصصی
نویسندگان
1 دکتری جامعه‌شناسی و مدرس گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2 دانش آموخته سطح چهار جامعه المصطفی العالمیه. ق. ایران.
3 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
چکیده
منطق حیات اجتماعی بر فرهنگ بنا می‌شود. متناسب با نوع نظام فرهنگی، اهداف، ساختار و محتوای جامعه قابل‌تعریف شده و تفکیک جامعه به مطلوب و نامطلوب معنا می‌یابد. بر همین مبنا، تعیین آسیب‌های اجتماعی، طبقه‌بندی و نوع تفسیری که از آن‌ها صورت می‌گیرد، از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت می‌شود. لذا در موضوع آسیب‌شناسی اجتماعی، تعریف معیارها و شاخص‌های آسیب‌های اجتماعی از موضوعات کانونی است. دو تیپ ایدئال طیب و خبیثه دو الگوی غالب جامعه در ادبیات قرآنی است. خبائث آسیب‌هایی هستند که طهارت و سلامت جامعه طیب را در مسیر غریزه و الزامات اجتماع جاهلی هدایت می‌کند. این پژوهش سعی کرده، با روش تفسیر موضوعی و معناشناختی، مفاهیم قرآنی را در چارچوب دستگاه معرفتی قرآن شبکه‌سازی کرده و متناسب با تصویری که قرآن از جامعه سالم و آسیب‌دیده ارائه می‌نماید، معیارها و شاخص‌های آسیب‌های اجتماعی را استنباط کند. کلیه مباحث در دو سطح دسته‌بندی شده‌اند. در سطح معیارهای تشخیص، اصول سه‌گانه: حق، عدالت و همبستگی تحلیل گردیده و درواقع، منطق فهم و تشخیص آسیب‌ها منقح شده است و به‌منظور طبقه‌بندی و رتبه‌بندی آسیب‌ها، شاخص‌های نه‌گانه‌ای عمدتاً ناظر به اصول معیاری، استنباط و صورت‌بندی گردیده است که با ارجاع به مجموع آن‌ها، چیستی، پیامدها و منطق کنترل آسیب‌ها نیز فهم‌پذیر شده است.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- آقاجانی، نصرالله، (1397)، «منطق طبقه‌بندی آسیب‌های اجتماعی در قرآن و روایات»، فصلنامه مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، زمستان، دوره 1، ش 3، ص 144-121، تهران: دانشگاه شاهد. نسخه اینترنتی.
- ابن‌بابویه، محمد بن علی، (1362)، الخصال، قم: چاپ اول.
- ــــــــــــــــــ ، (1385/1966)، علل الشرائع، قم: چاپ اول.
- ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، (1404 ق/1363 ق)، تحف العقول، قم: چاپ دوم.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1414 ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الصادر.
- ایزوتسو، توشیهیکو، (1360)، ساختمان مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: نشر قلم.
- ایزوتسو، توشیهیکو، (1361)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- برقی، احمد بن محمد، (1371 ق)، المحاسن، چاپ دوم، قم: دارالکتب الاسلامیه.
- پارسانیا، (1386)، روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم: پاتوق کتاب.
- پاینده، ابوالقاسم، (1382)، نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص))، تهران: چاپ چهارم.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم: چاپ اول.
- جوادی آملی، عبدالله، (1375)، فلسفه حقوق بشر، چاپ اول، قم: نشر اسراء.
- ــــــــــــــــــ ، (1395)، تسنیم، قم: اسراء.
- حر عاملی، محمد بن حسن، (1409 ق)، وسائل الشیعة، قم: چاپ اول.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412 ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالشامیه.
- ــــــــــــــــــ ، (1374)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ترجمه غلامرضا خسروی، تهران: مرتضوی.
- راوندی کاشانی، فضل الله بن علی، (بی‌تا)، النوادر (للراوندی)، قم: چاپ اول.
- رشاد، علی‌اکبر، (1383)، فلسفه دین، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، (1384)، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم: چاپ اول.
- شعیری، محمد بن محمد، (بی‌تا)، جامع الأخبار (للشعیری)، نجف: چاپ اول.
- طباطبایی، سید محمدحسین، (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم: انتشارات اسلامی.
- طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375)، مجمع البحرین، ج 3، چاپ سوم، تهران: مرتضوی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410 ق)، العین، مصحح مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: نشر هجرت.
- قرشی، سید علی‌اکبر، (1371)، قاموس قرآن، تهران:، دار الکتب الإسلامیة.
- کوئن، بروس، (1372)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل، چاپ هشتم، تهران: سمت.
- ــــــــــــــــــ ، (1381)، درآمدی به‌جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر توتیا.
- کراجکی، محمد بن علی، (1410 ق)، کنز الفوائد، قم: چاپ اول.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق)، الکافی، تهران: (ط - الإسلامیة)، چاپ چهارم.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، (1403 ق)، بحارالأنوار (ط - بیروت)، بیروت: چاپ دوم.
- مصباح یزدی، محمدتقی، (1391)، جامعه و تاریخ از نگاه قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژهشی امام خمینی.
- مصطفوی، حسن، (1402 ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 8، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
- مطهری مرتضی، (بی‌تا)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 3، تهران: صدرا.
- ــــــــــــــــــ ، (1377)، مجموعه آثار شهید مطهری، ج 2، تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر، (1366)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
)