نوع مقاله : تخصصی
نویسنده
استادیار گروه فرهنگ پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران
چکیده
در این مقاله، ازآن‌جهت به مقولۀ «سیاست اجتماعی دین‌مَدارانه» پرداخته شده که یکی از متعلَّقات عمدۀ آن، «آسیب‌های اجتماعی» هستند، به‌طوری‌که از سیاست اجتماعی، انتظار می‌رود که جهان اجتماعی را به‌گونه‌ای تدبیر و طرّاحی کند که آسیب‌های اجتماعی در آن، وضع اقلّی و محدود داشته باشند، یا چنانچه گسترش و فزونی یافتند، کاهش یابد. امّا پیش از این‌که ماهیّت سیاست اجتماعی دین‌مَدارانه و نحوۀ مواجهۀ متمایز آن با آسیب‌های اجتماعی، تعیین و مشخص شود، باید به «شرایط» و «زمینه‌ها»یی که خود آن را دربرگرفته و بر آن اثر می‌گذارند، نظر افکند و شناخت. ازاین‌رو، در این مقاله کوشیده شده تا چنین زمینه‌های غالب و دربرگیرنده‌ای، شناسایی و تحلیل شوند. براین‌اساس، زمینه‌های یافته شده عبارتند از «زمینه‌های علمی- مفهومی» که ناظر به دین و تصرّف در معنای اصطلاحات است؛ «زمینه‌های علمی- نظریه‌ای» که ناظر به دین و خَلق رهیافت نظری است؛ «زمینه‌های تجویزی- سیاستی» که ناظر به دین و عنصر تمایزبخش دولت دینی است؛ «زمینه‌های عینی- بیرونی» که ناظر به دین و جهانی‌گری تجدُّد اجتماعی است؛ و «زمینه‌های عینی- درونی» که ناظر به دین و جهان اجتماعی پساانقلاب است.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند.
- سید رضی، (1392)، نهج‌البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
- آوینی، مرتضی، (1390)، آغازی بر یک پایان، تهران: واحه.
- ـــــــــــــــ ، (1391)، حلزون‌های خانه‌به‌دوش، تهران: واحه.
- اچ، لاور، رابرت، (1373)، دیدگاه‌هایی دربارۀ دگرگونی اجتماعی، ترجمۀ کاووس سید امامی، تهران: نشر دانشگاهی.
- بوردو، ژرژ، (1378)، لیبرالیسم، ترجمۀ عبدالوهاب احمدی، تهران: نی.
- پاتنم، هیلری، (1385)، دوگانگی واقعیت/ ارزش، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران: مرکز.
- پارسانیا، حمید، (1390)، هفت موج اصلاحات: نسبت تئوری و عمل، قم: بوستان کتاب.
- ـــــــــــــــ، (1392)، حدیث پیمانه؛ پژوهشی در انقلاب اسلامی، تهران: معارف.
- پلانتینجا، الوین، (1381)، عقل و ایمان، ترجمۀ بهناز جعفری، قم: اشراق.
- تریگ، راجر، (1385)، عقلانیت و ایمان، ترجمۀ حسن قنبری، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- جعفری، محمدتقی، (1392)، فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار.
- جلایی پور، حمیدرضا، (1392)، جامعه‌شناسی ایران، جامعۀ کژ مدرن، تهران: علم.
- [آیت‌الله] خامنه‌ای، سید علی، (1371)، در دیدار فرماندهان نیروی مقاومت بسیج، پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسۀ فرهنگی ـ پژوهشی انقلاب اسلامی، 22 تیر 1371.
- داوری اردکانی، رضا، (1390)، دربارۀ تعلیم و تربیت در ایران، تهران: سخن.
- ـــــــــــــــ، (1391)، ما و راه دشوار تجدد، تهران: رستا.
- رپکو، آلن اف. (1394)، پژوهش میان‌رشته‌ای؛ نظریه و فرآیند، ترجمۀ محسن علوی‌پور و دیگران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- رفیع پور، فرامرز، (1376)، توسعه و تضاد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- طباطبائی، سید محمدحسین، (1392)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، ج 14، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- فاضلی، نعمت‌الله، (1387)، مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران؛ رویکردی انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- کچویان، حسین، (1383)، کندوکاو در ماهیت معمایی ایران، قم: بوستان کتاب.
- ـــــــــــــــ ، (1384)، «گفتمان توسعه؛ سرابی ویرانگر»، فصلنامۀ راهبرد یاس، ش3، ص 103-126.
- ـــــــــــــــ ، (1387)، تطورات گفتمان‌های هویتی ایران؛ ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد، تهران: نی.
- کلاین، جولی‌تامپسون، (1389)، فرهنگ میان‌رشته‌ای در آموزش عالی؛ الگویی برای شکل‌گیری، استحکام‌بخشی و تداوم، ترجمۀ هدایت الله اعتمادی زاده و نعمت‌الله موسی پور، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- گری، جان، (1395)، لیبرالیسم، ترجمۀ علیرضا بهشتی، تهران: ناهید.
- مصباح یزدى، محمدتقى، (1386)، نظریه سیاسی اسلام، ج 2، قم: مؤسسۀ امام خمینى.
- ـــــــــــــــ ، (1387)، نظریه حقوقى اسلام، ج 1،قم: مؤسسۀ امام خمینى.
- ـــــــــــــــ ، (1389)، حقوق و سیاست در قرآن، قم: مؤسسۀ امام خمینی.
- ـــــــــــــــ ، (1391)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
- مطهری، مرتضی، (1387)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
- ـــــــــــــــ ، (1389)، حکمت‌ها و اندرزها، ج 1، تهران: صدرا.
- ـــــــــــــــ ، (1390)، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج 5، جامعه و تاریخ، تهران: صدرا.
- ـــــــــــــــ ، (1393)، آینده انقلاب اسلامی ایران، تهران: صدرا.
- ـــــــــــــــ ، (1394)، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، تهران: صدرا.
- ـــــــــــــــ ، (1395)، علل گرایش به مادی‌گری، تهران، صدرا.
- موران، جو، (1387)، میان رشتگی، ترجمۀ داود حاتمی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- مولوی، جلال‌الدین محمد، (1391)، مثنوی معنوی، تهران: امیرکبیر.
)