نوع مقاله : تخصصی

نویسندگان

1 حوزه علمیه قم. جامعه الزهرا. قم. ایران

2 دکترای جامعه شناسی فرهنگ، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)

چکیده

حکومت اسلامی در برابر مردم دارای وظایف مختلفی می‌باشد. یکی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه، بیوه زنان می‌باشند که حاکم اسلامی بالخصوص در قبال آن‌ها وظایفی خاص دارد؛ چنانچه در روایات نیز از پیامبر(ص) و امام علی(ع) به عنوان پناه بیوه زنان یاد شده است. این نوشتار بر آن است تا وظایف حکومت اسلامی را در قبال بیوه زنان از منظر آیات و روایات مورد مطالعه قرار داده، سپس الگوی اسلامی را از لحاظ تطبیق بر قوانین ایران بررسی کند. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر داده‌های گردآوری شدۀ در منابع واسطه‌ای کتابخانه‌ای می‌باشد. طبق یافته‌های این پژوهش، از منظر آیات و روایات، تأمین نیازهای اقتصادی زنان بیوه و ایجاد عدالت از وظایف مهم حاکم اسلامی می‌باشد، هم‌چنین حاکم باید با فرهنگ‌سازی و ایجاد امکاناتی برای رسیدگی سریع به شکایات بیوه زنان و آماده کردن شرایطی برای تسهیل ارتباط با مشاوران، آسیب‌های اجتماعی مانند تهمت‌ها و تحقیرها و آسیب‌های روحی ـ روانی بیوه زنان را کاهش دهد. در بررسی تطبیقی الگوی اسلامی با قوانین ایران نسبت به زنان بیوه، یافته‌ها نشان می‌دهد قوانینی که ایران در رابطه با بیوه زنان وضع کرده به تأمین نیازهای اقتصادی بیوه زنان غیر شاغل مربوط می‌شود که وظیفه اجرای این قوانین بر عهده بهزیستی و کمیته امداد می‌باشد. هم‌چنین دولت با قرار دادن مشاوران در این دو مؤسسه، به مشکلات بیوه زنان در زمینه اجتماعی، اقتصادی، حقوق و ... مشاوره رایگان می‌دهد. با این وجود به مشکلات ناشی از فرهنگ‌ها و نگرش‌های غلط جامعه از جمله سوءظن، تهمت و تحقیر بیوه زنان و مزاحمت‌های جنسی توجهی نشده است، هم‌چنین مشکلات بیوه زنان شاغل هم مغفول مانده است. در همین راستا فرهنگ‌سازی مطلوب به وسیله رسانه‌های عمومی، تأسیس انجمن‌هایی برای خدمات مشاوره‌ای، رفاهی، مالی و توانمندسازی این زنان و هم‌چنین نشریات و سایت‌هایی برای بررسی و رسیدگی به مشکلات بیوه زنان، احتساب خانه داری به عنوان شغل، ایجاد مهدکودک‌های دولتی با امکانات مناسب و به تعداد مورد نیاز، و مهم‌تر از همه، قرار دادن مامورانی برای بازرسی حال بیوه زنان و رسیدگی به شکایات آن‌ها پیشنهادهایی برای کاهش مشکلات بیوه زنان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

  • قرآن کریم.
  • سید رضی، محمد بن حسین، (1379)، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: مشهور، چاپ اول.
  • ابن‌شهرآشوب، (1379ق)، مناقب آل ابی طالب(ع)، قم: علامه، چاپ اول.
  • بستان، حسین، (بهار و تابستان 1385)، «بازنگری نظریه ‌های نقش جنسیتی»، نشریه زن در توسعه و سیاست، شماره 14.
  • پاک نهاد، امیر، (پاییز و زمستان 1392)، «تحلیل حقوقی ـ جرم شناختی مزاحمت جنسی»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال چهارم، شماره دوم.
  • جمالی، حسین، (1380)، تاریخ و اصول روابط بین الملل، تهران: نشر نمایندگی ولی فقیه در سپاه، چاپ اول.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد، (1368)، الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت.
  • حرانی، ابن‌شعبه، (1363)، تحف العقول، قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه المدرسین قم، چاپ دوم.
  • خسروان شهلا، صالحی شایسته، احمدی فضل الله، منصوریان محمدرضا، (بهار 1392)، «تجربه زنان بیوه سرپرست خانواده از تغییر نقش: مطالعه کیفی»، نشریه تحقیقات کیفی در علوم سلامت، شماره 75.
  • خسروی، زهره، (پاییز 1380)، «بررسی آسیب‌های روانی ـ اجتماعی زنان سرپرست خانواده»، نشریه علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، شماره 39
  • دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغتنامه دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم.
  • رضاپورمیرصالح، یاسر؛ فلاح، محسن و مصطفی صابری، (بهار 1395)، «بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر آموزش مهارت‌های زندگی بر کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی زن و جامعه، سال هفتم، شماره یکم.
  • رضادوست، کریم و علی حسین حسین زاده، (تابستان 1386)، «چالش‌های اجتماعی اشتغال زنان»، نشریه توسعه اجتماعی، دوره اول، شماره 4.
  • سجادی، صادق، «بیت‌المال»، دایره المعارف اسلامی، شماره 5336.
  • شاهسواری، زهرا؛ احمدی، رضا و سارا شفیعی، (زمستان 1397)، «تأثیر آموزش مهارت ارتباطی با رویکرد دینی بر عزت نفس و سلامت روان زنان سرپرست خانوار»، نشریه پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، شماره 28.
  • شیخی مهرآبادی، علی، (تابستان 1386)، «نقش دولت دراقتصاد اسلامی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه تازه‌های اقتصاد، شماره 116.
  • صدوق، (1388)، التوحید، ترجمه علی‌اکبر میرزائی، امیران، چاپ دوم.
  • صادقی فسایی، سهیلا و مهسا لاریجانی، (تابستان 1392)، «آزار جنسی در محیط کار تهدیدی بر امنیت اجتماعی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره هفتم، شماره 2.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم
  • طبرسی، (بی‌تا)، مشکاه الانوار فی غررالاخبار، بی‌نا.
  • عالم، عبدالرحمن، (1384)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، چاپ سیزدهم.
  • عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان، چاپ چهارم.
  • عمید، حسن، (1389)، فرهنگ فارسی عمید، راه رشد، چاپ اول.
  • کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، مصوب سال 1375، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی:

https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92683

  • کلینی، (1407ق)، کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، (1394)، حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ چهارم.
  • مصطفوی، حسن، (بی‌تا)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه ـ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم.
  • ملایی نژاد، میترا؛ کهن، شهناز و فرزانه غدیریان، (1396)، «تجربیات زیسته بیوه زنان از چالش‌های مرتبط با نیازهای عاطفی و جنسی: یک مطالع پدیدارشناسی»، مجله زنان مامایی و نازایی ایران، دوره 20، شماره 6.
  • منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوب 3683، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی:

https://shenasname.ir/laws/asasi/3571-%D9%85%D8%AA%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%86%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C

  • منشور حقوق شهروندی، هیئت وزیران، مصوب 1395، شناسنامه قانون:

https://shenasname.ir/laws/asasi/3571-%D9%85%D8%AA%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%86%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C

  • نجفی جواهری، محمدحسن، (1362)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاءالتراث العربی، چاپ هفتم.
  • نقیبی، سید ابوالقاسم و مهدیه محمدتقی زاده، (تابستان 1393)، «بسترهای تقنینی و اجرایی تأمین اجتماعی زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، شماره 64.
  • ورعی، جواد، (1381)، حقوق و وظایف شهروندان و دولتمردان، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.