نوع مقاله : تخصصی
نویسندگان
1 دکتری تخصصی کلام، دانشگاه قم، ایران
2 دانشیارگروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی شریف،تهران،ایران
چکیده
از مهم‌ترین چالش‌های نخستین قرن از هزاره سوم (قرن سالخوردگی جمعیت دنیا) تضعیف روابط خانوادگی و بین نسلی است که در گذشته کارکرد آن قویاً حمایت از اعضا سالمند خانواده‌ها بوده است. احتمال وجود افتراق و تضاد نسل‌ها در آینده و با شکل‌گیری کانون‌های خانوادگی، متشکل از زن و همسر و فرزندان، فرصت و امکان کمتری برای محافظت از سالمندان و تأمین نیازهای ضروریشان را به وجود می‌آورد. در ایران نیز پیش‌بینی می‌شود در دو دهه آینده، کشور با سونامی سالمندی مواجه شود؛ لذا بررسی سالمندی با رویکرد خانواده، به‌عنوان یک فرصت یا تهدید ضروری است. در این مقاله برآنیم تا با روش کتابخانه‌ای و اسنادی، توصیفی و تحلیلی ـ عقلی به بررسی سبک زندگی و شرایط مشترک و عینی سالمندی در عصر کنونی پرداخته و پس از تحلیل به نکاتی جهت معاشرت احسن خانواده با سالمند و الزامات دینی در راستای مدیریت بهتر این روابط در خانواده اشاره شود. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که امکان نگهداری از سالمند در خانواده ارتباط مستقیمی با تعامل و مسئولیت‌پذیری جمعی خانوادگی دارد که خانواده‌های پرچمعیت‌تر دچار بحران و فشار کمتری می‌شوند. هم‌چنین مطابق با نظریه فعالیت، با راهکارهایی می‌توان کیفیت تعامل با سالمند در خانواده را ارتقا داد. از طرف دیگر تبیین دینی، علمی و دقیق سالمندی و تأثیرات آن در خانواده می‌تواند تا حدودی از آسیب سالمندی در خانواده بکاهد. لذا همواره باید در نظر داشت که نگاه به سالمند در منزل، در حقیقت نگاهی خوش بینانه به آینده نه‌چندان دور خود است. با این نگاه می‌توان از زاویه آینده نگر به فرزند آوری نگریست و چالش‌ها و فرصت‌های میزان فرزندان را بررسی نمود.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- بابایی، مهرزاد، (1386)، «مشکلات اجتماعی خانواده‌های مراقبت‌کننده از سالمند ناتوان در شهر کرج»، مجله سالمندی ایران.
- باستانی، سوسن و فاطمه ذکریایی، (1391)، «تفاوت‌های جنسیتی در سالمندی: شبکه‌ها و حمایت‌های اجتماعی»، فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال سوم، ش 1.
- پولادی، شهناز؛ انوشه، منیره؛ کاظم نژاد، انوشیروان و آرمین زارعیان، (1392)، «تبیین مفهوم بصیرت خانواده در مراقبت از سالمند»، مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه ارومیه، دوره 11، شماره 7.
- جوادی آملی، عبدالله، (1391)، مفاتیح الحیاه، انتشارات اسراء، چاپ 29.
- دارابی، سعداله؛ ترکاشوند، محمد و غلامرضا لطیفی، (1391)، «پیامدهای اقتصادی ـ اجتماعی سالخوردگی جمعیت در ایران (1430-1330)»، نامه علوم اجتماعی، ش 58.
- رحیمی، ابوالفضل؛ انوشه، منیره؛ احمدی، فضل الله و مهشید فروغان، (1394)، «تبیین چگونگی سبک زندگی سالمندان: رویکرد نظریه زمینه‌ای»، دوره 10، شماره 4، ص112-130.
- زاده‌غلام، زهرا، (1389)، اشتغال بازنشستگان جوان (ضرورت ـ چگونگی)، واحد مطالعات و تحقیقات بیمه‌ای مؤسسه حسابرسی، صندوق بازنشستگی کشوری.
- زالی، مراد اسماعیل؛ عرب، محمد؛ رحیمی‌فروشانی، عباس و فرشته فرزیانپور، (1399)، «طراحی و اعتبارسنجی پرسش نامه سبک زندگی سالم در بین سالمندان ایرانی گیرنده خدمات درمانی در منزل»، مجله سالمند، دوره 15، شماره 2، ص133-143.
- زنجانی، حبیب‌اله؛ میرزایی، محمد؛ شادپور، کامل و امیرهوشنگ مهریار، (1381)، جمعیت، توسعه و بهداشت باروری، تهران: نشر و تبلیغ بشری.
- ساروخانی، باقر و مینا قریب، (تابستان 1393)، «ساختار خانواده و تأثیر آن بر جایگاه سالمندان (مورد مطالعه: شهر تهران)»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، مقاله 2، دوره 6، شماره 3.
- سام آرام، عزت‌اله و زیبا احمدی بنی، (1386)، «بررسی عوامل مؤثر بر موقعیت سالمندان در خانواده»، مجله سالمند، تابستان، دوره 2، شماره 4.
- سام‌آرام، عزت‌الله، (1395)، تاریخ، سالمندی و جامعه مدرن، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- شیخی، محمدتقی، (1389)، جامعه‌شناسی سالمندی، نشر حریر.
- عابدی، مریم، (1396)، سالمندی به‌عنوان یک فرصت یا تهدید؟ خبرگذاری صداوسیما جمهوری اسلامی ایران.
- فخرزاده، حسین و حوریه سلطانی مهاجر، (1396)، «جایگاه سالمندان و مراقبت از سلامت آن‌ها در اسلام»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی طب و تزکیه، دوره 26.
- فرهود، داریوش، (1392)، سالمندی و چالش‌های آن، فرهنگستان علوم پزشکی.
- فروغ عامری، گلناز؛ گواری، فاطمه؛ نظری، طاهره؛ رشیدی نژاد، معصومه و پوران افشارزاده، (1381)، «تعاریف و نظریه‌های سالمندی»، مجله حیات.
- فلسفی، محمدتقی، (1378)، گفتار فلسفی، کتاب بزرگسالان، ج1 و 2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- قاضی طباطبایی، محمود؛ میرزایی، محمد و مجید کوششی، (1387)، «نابرابری‌های جنسیتی در زندگی خانوادگی سالمندان تهرانی، طرح یک مسئله فرهنگی»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات.
- کوششی، مجید، (1388)، «رفتارهای جمعیتی و الگوی حمایت اجتماعی سالمندان شهر تهران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال 4، ش 8.
- مجلسی، محمدباقر، (1375)، بحارالانوار، ج75، نشر اسلامی، چاپ سوم.
- محمودی، محمدجواد، (1395)، «سالخوردگی جمعیت: یک مسئله اجتماعی جمعیتی»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده ـ مطالعات راهبردی زنان، سال نوزدهم، شماره 73.
- مطیع حق‌شناس، نادر، (1390)، «ابعاد جامعه‌شناختی سالخوردگی جمعیت و چالش سالمندی فعال در ایران»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال 1، شماره 2، ص133-147.
- نحوی‌نژاد، حسین، (1396)، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور و متخصص در امور سالمندان.
- هاشم پورصادقیان، مریم، (1394)، نقش مددکاری اجتماعی در بهبود موقعیت سالمندان در خانواده، دومین همایش ملی پرستاری، روان‌شناسی، ارتقای سلامت و محیط زیست سالم.
)