نوع مقاله : تخصصی
نویسندگان
1 طلبه سطح چهار مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم، ایران
2 دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، ایران
3 دانشجوی دکتری مطالعات زنان دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
چکیده
خانواده در جامعه کنونی ما دچار تغییر، تحولات و آسیب‌هایی شده است که تک‌فرزندی یکی از آن‌هاست. هدف از انجام این پژوهش بررسی و تحلیل آسیب‌های تک‌فرزندی برای والدین است. یافته‌ها حاکیست اگرچه مستقیماً در آموزه‌های دینی از تک‌فرزندی، کمیت و تعداد اولاد بحثی به میان نیامده است، اما کلیت آیات و روایات فرزندآوری بر اهمیت این مسئله تأکید دارند. تک‌فرزندی نه‌تنها مورد تائید دین نیست، بلکه یک معضل شناخته می‌شود که می‌تواند والدین را با آسیب‌های متعددی مواجه سازد. در این پژوهش آسیب‌های جسمی، روانی، تربیتی و معنوی تک‌فرزندی موردبررسی قرارگرفته‌اند. آسیب‌های جسمی والدین تک‌فرزند مانند تأثیر بارداری، شیردهی و زایمان در سلامت مادر، آسیب‌های روانی مانند افزایش اضطراب، استرس و افسردگی والدین، آسیب‌های تربیتی مانند رواج فرزندسالاری، کاهش انسجام خانواده و وقت‌گیر بودن تربیت و آسیب‌های معنوی مانند محرومیت از فضایل و پاداش‌های فرزندآوری، محرومیت از حمایت معنوی پس از مرگ و کاهش یاری‌رساندن در دوران پیری می‌باشد. روش گردآوری پژوهش اسنادی و کتابخانه‌ای و روش پردازش مطالب توصیفی و تحلیلی با استفاده از نتایج پژوهش‌های پیشین بوده است.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- صحیفه سجادیه.
- آیت‌اللهی، زهرا، (1395)، دانش خانواده و جمعیت، قم: معارف.
- پناهی، علی احمد، (1395)، «نگاهی به فواید و آثار فرزندآوری و فرزندپروری در آموزه‌های دینی با رویکردی اخلاقی«، فصلنامه علمی ترویجی اخلاق، دوره جدید، سال ششم، بهار، شماره 21.
- ترکان، راضیه، (1396)، فرزندم تک است، تهران: نشر حدیث عشق.
- ترکان، راضیه، (1396)، فرزندم تک است، نشر حدیث عشق.
- تهرانی، سید محمدحسین، (1415 ق)، کاهش جمعیت ضربه‌ای سهمگین بر پیکر مسلمین، انتشارات حکمت.
- حر عاملی، (1412 ق)، هدایۀ الأمۀ إلی أحکام الأئمۀ، چاپ اول، مشهد: آستانۀ الرضویۀ المقدسۀ، مجمع البحوث الإسلامیۀ.
- حر عاملی، محمد بن الحسن، (1374)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
- دانشگر، احمد، (1381)، فرهنگ فارسى نوین، تهران: نشر حافظ نوین.
- دژبرار، کریم، (1396)، آسیب‌شناسی تک‌فرزندی از دیدگاه اسلام و علوم اجتماعی، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
- دورانت، ویل، (1386)، تاریخ فلسفه، ترجمه عباس زریاب خویی، نشر علمی و فرهنگی.
- رجبیان، زهره، (1386)،«کنترل موالید از دیدگاه اسلام»، حوراء، فروردین و اردیبهشت، شماره 24.
- روبن، ژیلبرت، (1334)، چه می‌دانم تربیت اطفال دشوار، ترجمه لیلی ایمن، تهران: پیروز.
- ساطوریان، سید عباس، ابعاد تربیتی ـ روان‌شناختی تغییرات جمعیتی، جمعی از نویسندگان، درس‌نامه تغییرات جمعیتی (در دست چاپ).
- ساطوریان، سید عباس، کارینه طهماسبیان، محمدرضا احمدی، (1393)، «مقایسه مشکلات رفتاری کودکان در خانواده‌های تک‌فرزند و دو فرزند». روانشناسی و دین، سال هفتم، شماره سوم، پیاپی ۲۷، پاییز
- سراقی، همایون و دیگران، (1394)، «مادر از نگاه اسلام و روانشناسی و تعیین مؤلفه‌های نقش مادری بر اساس متون دینی»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال دوم، شماره چهارم، ص13-34.
- شاملو، سعید، (1386)، بهداشت روانی، چاپ نوزدهم، تهران: رشد.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه (1363)، من لایحضره الفقیه، قم: جماعۀ المدرسین فی الحوزۀ العلمیۀ بقم، مؤسسۀ النشر الإسلامی.
- طباطبایی، سید محمدحسین، (1378)، المیزان، ترجمه محمدعلی کرامتی قمی، چاپ ششم، قم: بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی.
- عباسعلی هراتیان، سید عباس ساطوریان، (1394)، «بررسی تفاوت تعارض زناشویی، باورهای غیرمنطقی، روان بنه‌های ناسازگار اولیه و پایبندی مذهبی والدین دارای یک و چند فرزند»، روانشناسی و دین، سال هشتم، پاییز، شماره 3.
- عباسی ولدی، (1394)، محسن، من دیگر ما، چاپ بیست و پنجم، تهران: نشر آیین فطرت.
- کرین، ویلیام کریستوفر، (1384)، نظریه‌های رشد و مفاهیم و کاربردها، غلامرضا خوی‌نژاد و علیرضا رجایی، چاپ اول، تهران: رشد.
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (متوفای ۳۲۹ ق)، الکافی، قم: نشر دارالحدیث.
- لطف‌آبادی، حسین، (1387)، روانشناسی رشد، چاپ نهم، سمت.
- مجلسی، محمدباقر، (1403 ق)، بحارالانوار، تهران: اسلامیه.
- محمد قدسی، اسماعیل بلالی و سعید عیسی زاده، (1390)، «بازدارنده‌ها و تسهیل‌کننده‌های اقتصادی و اجتماعی طلاق، نشریه جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی»، مطالعات راهبردی زنان، پاییز، شماره 53.
- محمد قدسی، اسماعیل بلالی، سعید عیسی زاده، (1390)، «بازدارنده‌ها و تسهیل‌کننده‌های اقتصادی ـ اجتماعی طلاق»، مطالعات راهبردی زنان، پاییز، شماره 53.
- محمدصادق مهدوی، حسن غنیمتی، (1381)، «فرزندسالاری»، پژوهشنامه علوم انسانی، پاییز، شماره 35.
- مدنی شیرازی، علی‌خان، (1411 ق)، ریاض السالکین، ج4، تهران: نشر اسلامی.
- معین، محمد، (1388)، فرهنگ فارسى، تهران: نشر امیرکبیر.
- مکارم شیرازی، ناصر، (1380)، مجموعه مقالات و گفتارهای دومین سمینار دیدگاه‌های اسلام در پزشکی، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
- موسوی، عالمه سادات، (1392)، «تربیت فرزند و آثار و برکات آن برای والدین»، مجله نامه جامعه، آذر و دی، شماره 107.
- نژاد مقدم، محترم، (1394)، «اهمیت فرزندآوری سالم و به‌موقع و بیان مشکلات بدون فرزندی و تک‌فرزندی»، ویژه‌نامه جمعیت خانه خوبان، پیاپی 81، آبان.
- هورنای، کارن، (1381)، روانشناسی زن، ترجمه محمدحسین سروری، تهران: نشر دانژه.
)