نوع مقاله : تخصصی
نویسنده
استادیار گروه جامعه شناسی موسسه آموزشی و پِژوهشی امام خمینی،قم،ایران
چکیده
بر اساس آموزه‌های روایی شرم و حیا بنیان همه صفات پسندیده است طوری که اگر حیا از جامعه رخت بربندد همه فضایل یکی پس از دیگری فرو می‌ریزند و فرهنگ عمومی از اخلاق فاضله تهی می‌شود. این پژوهش برآن است تا عوامل، سازوکار و پیامدهای جامعه‌پذیری حیا و بی‌حیایی را در دوره معاصر از دیدگاه متون روایی مورد تحلیل قرار دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد درونی‌سازی حیا موردتوجه جدی نیست و جامعه‌پذیری بی‌حیایی تحت تأثیر عوامل فراوانی مثل کاهش سطح دین‌داری، کاهش عزت نفس و منزلت اجتماعی، کاهش حلم و بردباری، کاهش سطح خرد و عقلانیت و ابراز نیاز، غلبه یافته است. هم‌چنین فعالیت‌های سازمآن‌های رسمی مثل بهداشت و درمان، نهاد آموزش، رسانه، ورزش و عدم امکانات تفریحی و ورزشی برای بانوان در جامعه معاصر جامعه‌پذیری بی‌حیایی را در جامعه کنونی دنبال می‌کنند.
کلیدواژه‌ها
- ابن‌بابویه محمد بن علی، (1403)، معانی الأخبار، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- ـــــــــــــــ ، (1362)، الخصال، قم: جامعه مدرسین.
- ابن‌شعبه حرانی، حسن علی، (1363)، تحف العقول، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین.
- ابن‌فارس، احمد بن فارس، (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‌مکان.
- امانی، نیره، (1395)، «راهکارهای احیای حیا در اجتماع»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، دوره سوم، شماره 16، ص223-205.
- پاینده، ابوالقاسم، (1382)، نهج الفصاحة، چاپ چهارم، تهران: دنیای دانش.
- پسندیده، عباس، (1383)، پژوهشی در فرهنگ حیا، قم: دارالحدیث.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، (1410 ق)، غرر الحکم و درر الکلم، چاپ دوم، قم: دار الکتاب الإسلامی.
- جمعی از نویسندگان، موسوعة نضرة النعیم فی مکارم أخلاق الرسول الکریم (ص)، ج۵.
- جوکار، محبوبه، (1392)، «الگوی تقویت حیا در سبک زندگی اسلامی»، معرفت، شماره 186، ص86-71.
- جهانشاهی، محدثه، (1397)، اثربخشی «آموزش حیا» بر «کاهش اعتیاد به اینترنت» و «رفتارهای پرخطر»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، شماره 23.
- حاجی‌ده آبادی، محمدعلی و دیگران، (1400 ق)، «شرم و پیشگیری از جرم از منظر دانش جرم‌شناسی و اخلاق اسلامی»، پژوهش‌های اخلاقی، شماره 43، ص146-125.
- خادم‌پیر، علی، (1394)، «خاستگاه، عوامل و آثار شرم و حیا در نگاه قرآن و حدیث»، بصیرت و تربیت اسلامی، شماره 32، ص154-127.
- خجسته، نجمه و دیگران، (1398)، «شیوه‌های ترویج حیا با محوریت سوره نور»، اخلاق، شماره 33، ص41-67.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412 ق)، مفردات ألفاظ القرآن، چاپ اول، بیروت: دار القلم.
- سمیعیان، محمدرضا و دیگران، (1396)، «بررسی تأثیر دین‌داری بر تجربه احساس شرم و حیای شهروندان، مطالعه موردی شهروندان 11 سال به بالای شهر اصفهان»، پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، شماره 11، ص101-75.
- سیوانی‌زاد، سمیه و دیگران، (1399)، «اخلاق اجرا در برنامه‌های غیرنمایشی رسانۀ ملی با تأکید بر عنصر حیا در اجرای زنان»، اخلاق، شماره 39، ص116-87.
- صدر، سید موسی، (1391)، «ارزش یا ارزش‌های بنیادین در اخلاق»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 69، ص59-30.
- طبرسی، علی بن حسن، (1385)، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، چاپ دوم، نجف: المکتبة الحیدریة.
- عیوضی، اصغر، خبرگزاری فارس، 30/9/ 1400.
- قاسمی شهری، سیدعلی، (1395)، «علل و آثار کاهش حیا و افزایش بی‌حیایی و راه کارهای برون‌رفت از این وضعیت»، دانشنامه علوم قرآن و حدیث، شماره 6، ص160-119.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
- لو بروتون، داوید، (1392)، جامعه‌شناسی بدن، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نشر ثالث.
- ماهینی، انسیه، (1389)، «مفهوم‌شناسی حیا و عفاف آسیب‌ها و راهکارها»، پژوهش‌نامه اخلاق، شماره 10، ص114-87.
- مجلسی، محمدباقر، (1403 ق)، بحارالأنوار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ـــــــــــــــ ، (1404 ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، چاپ دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- محزونی، پریسا، (1395)، «نقش حیا در پرورش فرزندان پاکدامن از منظر قرآن و روایات»، معارف قرآن و عترت، سال دوم، شماره 5، ص74-51.
- محمدی‌فر، بشری، (1397)، «رویکردی بر نهادینه‌سازی حیا و اخلاق عمومی در پرتو نظریه «کمال‌گرایی کیفری»»، پژوهش‌نامه زنان، شماره 3، ص114-87.
- مسکویه، ابن‌علی احمد بن محمد بن یعقوب، (1385)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم: طلیعه النور.
- مصطفوی، حسن، (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- المناوی، عبدالرؤوف، التوقیف علی مهمات التعاریف.
- میرپوریان، معصومه سادات، (1395)، «بهره‌گیری از روایات معصومین برای بیان مفهوم عرفانی حیا»، مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره دوم، شماره 3/1، ص705-691.
)